چهل و چهار سال قبل از امروز در سوم حوت ۱۳۵۸ خورشیدی، شهروندان کابل با قیام سراسری مخالفت شان را در برابر تجاوز شوروی به افغانستان ابراز داشتند. قیام سوم حوت از سلسله قیام های شهروندان کابل است که در طول تاریخ علیه متجاوزین صورت گرفته است .
تا جایی که تاریخ معاصر کشور ما به یاد دارد، اولین قیام شهروندان کابل در ۱۱ عقرب ۱۲۲۰ مطابق ۲ نوامبر ۱۸۴۱ علیه قوای بریتانوی که در بالاحصار کابل حضور داشتند، صورت گرفت و منجر به کشته شدن الکساندر برنس نماینده بریتانیا در افغانستان گردید. به تعقیب قیام بالاحصار شهروندان کابل بار دوم در ۱۲ سنبله ۱۲۵۸ مطابق ۳ سپتامبر ۱۸۷۹ قیام نمودند که در نتیجه قوای بریتانوی همراه با لوئیس کیوناری نماینده آن کشور در افغانستان، در بالاحصار کابل کشته شدند. در همان سال قیام دیگری نیز به وقوع پیوست طوریکه شهروندان کابل در ۲ جدی مطابق ۲۳ دسامبر به فرقه نظامی برتانوی ها در منطقه شیرپور حمله برده تلفات سنگینی را به آنها وارد نمودند.
زمانی که کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان در ۷ ثور ۱۳۵۷ به وقوع پیوست، کابل و سایر ولایات و شهرهای افغانستان شاهد قیام ها و شورش های متعدد علیه نظام جدید گردیدند. در این میان شهروندان کابل مانند مردمان سایر ولایات به قیام های علیه مخالفت شان را با نظام جدید تبارز دادند، طوریکه به تاریخ ۲ سرطان ۱۳۵۸ مطابق ۲۳ جون ۱۳۷۹ شهرنشینان پایتخت در منطقه چنداول و شهر کهنه علیه نظام بپاخاستند و تلفات سنگین را متحمل شدند. قیام دوم سرطان که به قیام چنداول مشهور گشت، در واقع یکی از بزرگترین قیام های شهری در کشور به شمار می رود و حکومت نور محمد تره کی به خشونت وسیع دست زده، هزاران تن را در پیوند به دست داشتن در این قیام زندانی و اعدام نمود.
شوروی ها به تاریخ ۶ جدی ۱۳۵۸ به افغانستان تجاوز علنی کردند و هنوز دو ماه از حضور شان در افغانستان سپری نگردیده بود که اهالی شهر کابل بار دیگر با پیگیری رفتار نیاکان شان، علیه تجاوز قیام نمودند. قیام، شب هنگام دوم حوت با شعار های ضد اشغال ارتش سرخ و وطن فروشان و مادر فروشان خلقی -پرچمی از پشت بام ها آغاز گردید و دیری نگذشت که شهروندان کابل اعم از شاگردان مکاتب و محصلین دانشگاه، کسبه کاران و پیشه وران، مامورین دولتی حتی افسران اردو و پولیس به خیابان ها ریختند و در مناطق مختلف شهر آن زمان با شعار های ضد شوروی و ضد حکومت ببرک کارمل پرداخت. حتی زنان و دختران نواحی مختلف در پشت بام های منازل، تظاهر کننده گان را همراهی می نمودند. ده ها حوزه پولیس و مراکز حزبی را اشغال و خلا سلاح نموده و منسوبین آنها طور داوطلب با قیام کنندگان پیوستند . هنوز شب به نیمه نرسیده بود که نیروهای وفادار به شوروی – حکومت کابل با شلیک نمودن گلوله ها و گردش طیارات هلیکوپتر قیام کننده گان را سرکوب نمود اما این سرکوبی، اعتراضات بیشتر و جدیدتر را دنبال داشت طوری که هزاران تن از شهروندان کابل در صدمین سالروز قیام علیه نیروهای بریتانوی، در اوایل صبح سوم حوت به خیابان ها ریختند و صدها تن در این قیام ها جان شان را از دست دادند. علاوه بر سرکوبی وحشتناک قیام کننده گان، نیرو ها وابسته به سوسیال امپریالیسم روس و حزبی شرف باخته، صدها تن را به جرم دست داشتن در این قیام بازداشت نمودند که عده ی چندین سال را در زندان های امنیت ملی و پلچرخی گذشتاندن. نظر به احصائیه های که بعدا از طرف شفاخانه ها به بیرون درز کرد حدود پنجصد تن از شهروندان کابل در سوم حوت جان های شان را از دست دادند.
یاد شهدای سوم حوت گرامی و روانشان شاد باد.
قیام سوم حوت سال ۱۳۵۸ شهر کابل چه پیامد های داشت؟
نخست باید به صراحت بیان نمود که قیام سوم حوت دوام قیام های شهرنشینان کابل علیه متجاوزین بود و مردم کابل نشان دادند که بدون در نظر گرفتن هر نوع تبعیض زبانی، مذهبی، قومی و سمتی، پیرو نیاکان شان بوده و در برابر هر نوع تجاوز می ایستند. قیام کابل خلاف ادعا های عده ی که گویا کابل نشینان زنده گی مرفه تری دارند و حاضر به از دست دادن نعمات مادی شان نیستند، صورت گرفت و نشان داد که شهرنشینان کابل مانند سایر نقاط کشور عاشق آزادی و آزاد اندیشی بوده به معتقدات و سنن شان سخت پابند می باشند. قیام با همان سنن و فرهنگ کهن در سوم حوت به شکل سنتی آن آغاز گردید دقیقا به همان شیوه که قیام های علیه قوای بریتانوی صورت گرفته بود.
قیام شهر کابل بدون هرگونه شک یک قیام ملی بود. در آن قیام تمام اقشار مردم از تمام ولایات که شهرنشینی کابل را اختیار نموده بودند، اشتراک داشتند. در قیام سوم حوت مردم با سطوح اقتصادی و فرهنگی متفاوت سهیم بودند و از جنرالان بازنشسته، استادان دانشگاه گرفته تا کسبه کاران بی بضاعت در کنار هم قرار گرفتند.
اگرچه هنگام قیام سوم حوت احزاب جهادی – سیاسی در داخل و خارج کشور شکل گرفته بودند و اشخاص نفوذی در داخل شهر کابل فعالیت داشتند، اما به قاطعیت گفته می توانیم که این قیام خود جوش بود و حکومت کابل بسیار کوشید تا پای کشورهای خارجی را در قیام بکشاند اما موفق به این کار نشد.
متاسفانه به گفته مورخ شهیر افغانستان میر غلام محمد غبار :
«مـلــت افــغــانــســتـان بـعـد ازهـر غسل خون و آتش هـمـان پیراهن چرکین گذشــتـه را بر تـن میکـنـنـد»
درسی که از این قیام باید آموخت :
– بدون رهبری و انسجام هرقیام ملی – مردمی به شکست منجر میشود .
– یکی از صفات این قیام اتحاد و همبستگی ملی در صف واحد بود .
– برای توده های عام مردم در عمل نشان داد که وحدت و همبستگی ملی در تمام سطوح مبارزاتی امر ضروری و ممکن است .
– برای مردم نشان داد که به کدام شیوه می توان سلاح دشمن را گرفت و بر ضدش استعمال کرد .
– قیام شهر کابل سبب تقویت جنبش چریکی در داخل شهرها خصوصا شهر کابل گردید زیرا سازمان های چریکی و گروه های مجاهدینی که می خواستند داخل شهر رخنه کنند از تجربیات این قیام به خوبی آموختند و برای پیاده کردن تاکتیک های نفوذی شان دست بکار شدند. در مقابل ده ها شهر نشین که بنابر عوامل مختلف از حکومت ناراض بودند، به صفوف مجاهدین پیوستند و یا آماده گی شان را با همکاری با مجاهدین خصوصا چریک های که بیشتر در اطراف شهر کابل پایگاه داشتند، ابراز نمودند.
– بعد از قیام سوم حوت صدها تن از شهروندان کابل خصوصا تحصیل یافته گان و مامورین حکومتی به مجاهدین به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در تماس شده هسته های مقاومت را تشکیل دادند و با در نظر داشت اینکه صدها تن از این افراد از طرف حکومت کابل دستگیر شدند اما هنوز هم تا آخرین سال ها عده از این افراد در کابل فعالیت دارند .
– قیام سوم حکومت تاثیر مستقیم به شکل گیری تظاهرات متعلمین و محصلین که در ماه ثور سال بعدی در کابل صورت گرفت، داشت. قیام متعلمین ، محصلین و معلمین شهر کابل در ماه ثور ۱۳۵۹ چندین روز ادامه یافت و به کشته و زندانی شدن دهها محصل و متعلم به شمول ناهید و وجیهه انجامید.
– این قیام درسی بود برای متجاوزین ارتش سرخ شوروی .
قیام کابل به شوروی ها نیز به اثبات رسانید که حزب دموکراتیک خلق افغانستان نه تنها در قرا و قصبات بلکه در داخل شهر کابل در میان طبقه تحصیل یافته و به گفته آنها روشن فکر نیز راه نداشته و مردم شهر ها نیز مانند روستا ها علیه این حزب و سیاست ها و رفتار شان قرار دارند.
اخبار امروز افغانستان :
طالبان اعلام کرده است که این گروه در ولایت غزنی حکم قصاص را بر دو مرد اجرا کرده است.
حکم این دو نفر امروز (پنجشنبه، مورخ ۳ حوت ۱۴۰۲) در ورزشگاه غزنی در ملاءعام اجرا شده است.
خان صمد
Afghanistan people's front 