گنبد آهنین پلاس: سامانه دفاع هوایی مشهور اسرائیل چگونه کار می‌کند؟

نویسنده: جیمز دوایر – ۱۷ جون ۲۰۲۵

استاد، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تاسمانیا

منبع: نشنل اینتریست

——————————

در اواخر هفته گذشته، اسرائیل موجی از حملات را علیه ایران تحت عنوان عملیات شیر بیدار آغاز کرد؛ با هدف اعلام‌شده‌ی فلج ساختن برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و توانایی‌های حملات دوربرد آن. در آغاز، اسرائیل ادعا کرد که ایران به‌زودی قادر خواهد بود تا ۹ سلاح هسته‌ای تولید کند — وضعیتی که اسرائیل آن را کاملاً غیرقابل پذیرش خواند.

در پی حملات اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران و ترور دانشمندان هسته‌ای و فرماندهان کلیدی نیروهای مسلح ایران، تهران با پرتاب گسترده راکت ‌های بالستیک و پهپادها به سوی تل‌ابیب و اورشلیم (بیت‌المقدس) واکنش نشان داد. موج اول این حملات شامل حدود ۲۰۰ راکت بالستیک و ۲۰۰ پهپاد بود.

با ادامه یافتن جنگ و هدف‌گیری روزافزون مراکز پرجمعیت، سیستم ‌های دفاع راکتی اسرائیل — از جمله گنبد آهنین معروف — تا کنون موفق به دفع بیشتر حملات ایران شده‌اند. اما آینده همچنان مبهم است.

-راکت ‌های بالستیک و نحوه مقابله با آن‌ها

ایران دارای زرادخانه بزرگی از راکت ‌های بالستیک و پهپادهای دوربرد است، همراه با سایر تسلیحات نظیر راکت ‌های کروز.

راکت ‌های بالستیک با استفاده از جاذبه، عمدتاً در مسیرهای ثابت حرکت می‌کنند، در حالی که راکت ‌های کروز توانایی تغییر مسیر در حین پرواز را دارند.

از آنجا که ایران تقریباً ۱۰۰۰ کیلومتر از اسرائیل فاصله دارد، بیشتر حملات اخیر از نوع راکت ‌های بالستیک میان‌برد و پهپادهای دوربرد بوده‌اند.

نوع دقیق راکت ‌های استفاده‌شده هنوز مشخص نیست، اما ایران مدل‌هایی چون فاتح-۱ و عماد را در اختیار دارد.

دفاع در برابر این نوع راکت ‌ها بسیار دشوار است:

• زمان کمی بین شلیک و برخورد وجود دارد،

• سرعت بسیار بالاست،

• و راکت ‌ها اهدافی کوچک و سریع‌الحرکت هستند.

-سیستم دفاع هوایی اسرائیل و نقش گنبد آهنین

اسرائیل به احتمال زیاد مؤثرترین و آزمایش‌شده‌ترین سیستم دفاع هوایی جهان را در اختیار دارد.

رسانه‌ها اغلب به آن به عنوان گنبد آهنین (Iron Dome) اشاره می‌کنند، اما این تنها یکی از لایه‌های این سامانه است.

لایه‌های دفاعی اسرائیل:

۱. گنبد آهنین:

• دفاع کوتاه‌برد، ویژه رهگیری راکت‌ها و گلوله‌های توپخانه‌ای.

• دارای شبکه‌ای از رادارها، سیستم فرماندهی و کنترول، و راکت ‌های رهگیر.

۲. فلاخن داوود (David’s Sling):

• برای مقابله با تهدیدات میان‌برد مانند راکت ‌های بالستیک و کروز.

۳. پیکان ۲ و پیکان ۳ (Arrow 2 & 3):

• پیکان ۲ برای رهگیری در داخل جو،

• پیکان ۳ برای رهگیری در خارج از جو زمین (رهگیری فرا جوی یا exoatmospheric).

ویدیوهایی خیره‌کننده از رهگیری‌های فرا جوی در جریان درگیری اخیر، توانمندی‌های دفاعی اسرائیل را به نمایش گذاشته‌اند.

مقایسه با سیستم ‌های آمریکا:

• سیستم Patriot PAC-3 (قابل مقایسه با فلاخن داوود)،

• سیستم THAAD (قابل مقایسه با پیکان ۲)،

• سیستم Aegis و SM-3 / SM-6 در نیروی دریایی آمریکا (هم‌ارز با پیکان ۳ و ۲).

ایالات متحده در سال ۲۰۲۴ کشتی‌های جنگی مجهز به Aegis را برای حمایت از اسرائیل اعزام کرد و به نظر می‌رسد آماده تکرار این کار است.

-وضعیت دفاعی ایران

ایران دارای سیستم ‌هایی مانند S-300 روسی است که توان محدودی در رهگیری راکت ‌های بالستیک کوتاه‌برد دارد.

اما بسیاری از این سیستم ‌ها در نتیجه حملات اسرائیل آسیب دیده یا از بین رفته‌اند.

ایران همچنین در حال توسعه فناوری‌هایی نظیر کلاهک‌های قابل مانور (maneuverable warheads) است که رهگیری آن‌ها دشوارتر است — اما معلوم نیست این فناوری‌ها عملیاتی شده‌اند یا خیر.

-آیا دفاع راکتی می‌تواند بی‌پایان باشد؟

خیر. ظرفیت دفاع راکتی محدود است.

• مدافع فقط به اندازه موجودی راکت ‌های رهگیر خود می‌تواند دفاع کند.

• مهاجم نیز محدود است، اما اغلب می‌تواند با پرتاب راکت ‌های متعدد، فشار وارد کند.

• گاهی یک راکت مهاجم نیاز به چندین رهگیر دارد تا احتمال موفقیت بالا برود.

در برابر راکت ‌های بالستیک، برتری با مهاجم است:

زیرا تنها چند راکت نفوذی می‌توانند آسیب بسیار زیادی وارد کنند.

-آینده چه خواهد بود؟

سیستم ‌های دفاع راکتی اسرائیل احتمالاً به طور کامل از کار نخواهند افتاد.

اما با مصرف تدریجی ذخایر راکت ‌های رهگیر، کارایی آنها کاهش خواهد یافت.

در ادامه جنگ، ممکن است شاهد نبردی برای فرسایش ذخایر باشیم:

• آیا ایران زودتر راکت ‌ها و پهپادهای خود را تمام می‌کند؟

• یا اسرائیل و متحدانش (از جمله آمریکا) زودتر راکت ‌های رهگیرشان را مصرف خواهند کرد؟

برخی گزارش‌ها حاکی از آن‌اند که ایران تاکنون حدود ۱۰۰۰ راکت بالستیک از مجموع تخمینی ۳۰۰۰ راکت خود را شلیک کرده است — هنوز ذخایر زیادی باقی مانده و معلوم نیست ایران با چه سرعتی توان بازسازی آن را دارد.

نتیجه‌گیری:

امید می‌رود کار به آنجا نکشد.

زیرا فراتر از تبادل راکت ‌ها، تنش کنونی خطر گسترش شدید درگیری در خاورمیانه را در پی دارد — به‌ویژه اگر ایالات متحده بیش از پیش درگیر شود.

⸻

این مقاله از وب‌سایت The Conversation تحت مجوز Creative Commons بازنشر شده است.

برای مشاهده نسخه اصلی، به منبع اصلی مراجعه کنید