جمعه، ۲۰ جون ۲۰۲۵
هانکانگ – CNN
———————-
چین و روسیه در حال ایفای نقش به عنوان صدای عقلانیت هستند، و خواهان کاهش تنش در بحرانیاند که ایالات متحده در فکر پیوستن به آن است — این همان تصویری است که شی جینپینگ و ولادیمیر پوتین تلاش داشتند در تماس تیلفونی روز پنجشنبه ترسیم کنند.
در حالیکه دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، در حال بررسی پیوستن به حمله اسرائیل علیه ایران است، این بحران سریعاً در حال گسترش میان دو دشمن قسمخورده در خاورمیانه است و فرصتی دیگر برای پکن و مسکو فراهم کرده تا خود را بهعنوان بدیلی برای قدرت آمریکا معرفی کنند.
در این تماس تیلفونی، پوتین و شی اقدامات اسرائیل را بهشدت محکوم کردند و آن را نقض منشور سازمان ملل و سایر اصول حقوق بینالملل خواندند، بهگفته کرملین. (البته فیل در اتاق این است که خود روسیه در جنگ جاریاش علیه اوکراین، حقوق بینالملل را نقض کرده — چیزی که چین همواره از محکومکردنش امتناع کرده است.)
در متن رسمی منتشرشده توسط پکن، لحن شی ملایمتر بود و برخلاف وزیر خارجهاش که هفته گذشته در تماس با همتای ایرانیاش اسرائیل را محکوم کرد، او مستقیماً از اسرائیل نام نبرد.
در عوض، رئیسجمهور چین از طرفهای درگیر، «بهویژه اسرائیل»، خواست که هر چه زودتر آتشبس اعلام کنند تا از گسترش بیشتر درگیری و سرایت آن به منطقه جلوگیری شود.
و قابل توجه اینکه، در پیامی غیرمستقیم به ترامپ، شی تأکید کرد که «قدرتهای بزرگ» که تأثیر خاصی بر طرفهای درگیر دارند، باید برای «آرامکردن اوضاع» تلاش کنند، نه برعکس.
پکن مدتهاست که واشنگتن را منبع بیثباتی و تنش در خاورمیانه میداند — و برخی تحلیلگران چینی اکنون از بحران ایران برای تأکید بر این دیدگاه استفاده میکنند.
لیو، یکی از نویسندگان رسانههای دولتی چین این هفته نوشت: «(ترامپ) بهشدت اقتدار و اعتبار سیاست آمریکا در خاورمیانه را تضعیف کرده، رهبری و وجهه آمریکا نزد متحدانش را تخریب نموده و همچنین توانایی آمریکا برای تهدید و بازدارندگی رقبای منطقهای را کاهش داده است.»
-آیا جنگی دیگر در خاورمیانه در راه است؟
برخی کاربران چینی در فضای آنلاین یادآور شدهاند که ترامپ به نظر میرسد در آستانه کشاندن آمریکا به جنگی دیگر در خاورمیانه قرار دارد — آنچه که بهاصطلاح “جنگ ابدی” خوانده میشود.
در ابتدای دوره دوم ریاستجمهوری ترامپ، مقامهای نزدیک به او بر ضرورت تمرکز مجدد واشنگتن بر مهار بلندپروازیهای چین در منطقه هند و اقیانوس آرام تأکید کرده بودند. اما حالا، پس از گذشت پنج ماه، جنگهای اوکراین و غزه همچنان ادامه دارند — و ترامپ اکنون در حال بررسی مشارکت آمریکا در بحران اسرائیل و ایران است.
پکن علاقهای به جنگ تمامعیار علیه ایران ندارد؛ جنگی که میتواند رژیم آن کشور را سرنگون سازد. زیر رهبری آیتالله علی خامنهای، ایران به قدرتی مهم در خاورمیانه تبدیل شده و نقش تعادلدهنده در برابر سلطه آمریکا را ایفا میکند — درست در زمانی که چین نیز تلاش دارد نقش سیاسی و اقتصادی خود را در منطقه گسترش دهد.
در سال ۲۰۲۳، پکن نقشی کلیدی در آشتی غیرمنتظره بین عربستان سعودی و ایران ایفا کرد — توافقی که نشاندهنده جاهطلبی چین برای ایفای نقش تازهای بهعنوان میانجی قدرت در منطقه بود.
چین مدتهاست که از ایران حمایت میکند، از طریق واردات مداوم نفت و کرسیاش در شورای امنیت سازمان ملل. در سالهای اخیر، دو کشور روابط راهبردی خود را عمیقتر کردهاند، از جمله برگزاری تمرینات دریایی مشترک با روسیه. پکن از عضویت تهران در سازمان همکاری شانگهای و گروه بریکس حمایت کرده — نهادهایی که به رهبری چین و روسیه با نظم جهانی تحت رهبری آمریکا مقابله میکنند.
ایران همچنین یکی از نقاط کلیدی در طرح «یک کمربند، یک راه» (BRI) چین است — برنامه جهانی زیرساخت و سرمایهگذاری چین. ایران در نزدیکی بندر استراتژیک گوادر در پاکستان قرار دارد — یکی از پایگاههای مهم BRI که دسترسی چین به اقیانوس هند را فراهم میکند — و در مجاورت تنگه هرمز است، مسیری حیاتی برای واردات نفت چین از خلیج فارس.
مانند روسیه، چین نیز پیشنهاد داده که میانجی احتمالی در بحران اسرائیل و ایران باشد، و نقش خود را بهعنوان واسطه صلح و بدیلی برای رهبری آمریکا معرفی کرده است.
در جریان تماسش با پوتین، شی چهار پیشنهاد کلی برای کاهش تنش مطرح کرد، از جمله حل موضوع هستهای ایران از طریق گفتگو و حفاظت از غیرنظامیان، بهگفته مقامات چینی.
در همین حال، وانگ یی، وزیر خارجه چین، هفتهای پرکار داشته و با همتایانش در ایران، اسرائیل، مصر و عمان تماس گرفته است تا دیپلماسی فعالی را پیش ببرد.
با این حال، هنوز مشخص نیست که پکن تا چه اندازه آمادگی و توانایی دارد که در عمل میانجیگری مؤثری در این بحران انجام دهد. در مراحل ابتدایی جنگ اسرائیل علیه غزه، چین پیشنهاد مشابهی داد و فرستاده ویژهای برای ترویج مذاکرات صلح به منطقه اعزام کرد — اما این تلاشها در نهایت نتیجه ملموسی به همراه نداشت.
میانجیگری در خاورمیانه کاری بسیار دشوار است، بهویژه برای کشوری که تجربه یا تخصص اندکی در حل منازعات طولانی و پیچیده دارد — آن هم در منطقهای عمیقاً متفرق که چین در آن حضور سیاسی یا امنیتی قابل توجهی ندارد.
و در تنها بحرانی که چین نفوذ واقعی دارد — جنگ اوکراین — شی جینپینگ با فراهمکردن پوشش دیپلماتیک و حمایت اقتصادی، به حفظ تلاش جنگی پوتین کمک کرده، هرچند که پکن همچنان خود را بهعنوان میانجی بیطرف معرفی میکند.
با این وجود، در زمانی که رهبری جهانی آمریکا بیش از پیش زیر سؤال رفته، بهویژه در نگاه کشورهای جنوب جهانی، ایفای نقش صدای خویشتنداری در بحران ایران ممکن است خود بهتنهایی برای پکن نوعی پیروزی نمادین محسوب شود.
Afghanistan people's front 