با آنکه هر دو کشور هند و پاکستان بهطور علنی از پیروزیهای نظامی سخن گفتهاند، بنبست نظامی جاری نشان میدهد که منازعه هنوز حلنشده باقی مانده است.
نویسنده: جورجی آساتریان
۱ جولای ۲۰۲۵
منبع: مدرن دیپلماسی
——————————
منازعۀ نظامی کوتاهمدت میان هند و پاکستان در ماههای اپریل و می ۲۰۲۵، بسیاری از تحلیلگران را غافلگیر ساخت. با آنکه این دو کشور توافق صلح رسمی ندارند و دارای تاریخ طولانی خصومت و رقابت استراتیژیک هستند، در چند دهۀ اخیر برخوردهای مستقیم نظامی در سطح وسیع نسبتاً نادر بوده است. این تشدید اخیر، بزرگترین رویارویی مسلحانه میان دهلی جدید و اسلامآباد از زمان جنگ ۱۹۷۱ بهشمار میرود، چنانکه ناظران منطقهای و بینالمللی نیز اشاره کردهاند.
خصومتها پس از یک سلسله حوادث مرزی و حملات تلافیجویانه آغاز شد و بهسرعت به عملیاتهای متعارف هوایی، راکتی و پهپادی گسترش یافت. در پی این وقایع، هر دو حکومت بازنگریهای نظامی گستردهای را آغاز کرده و اصلاحاتی را بههدف رفع آسیبپذیریهای دفاعی رویدست گرفتهاند. ارزیابیهای اولیه نشان میدهد که این منازعه نهتنها پایان نیافته، بلکه ممکن است نشانۀ تغییر در محاسبات استراتیژیک هر دو کشور باشد—که احتمالاً مرحلهای بیثباتتر از تقابل در آسیای جنوبی را رقم خواهد زد.
با آنکه هر دو کشور پیروزی نظامی را ادعا کردهاند، تداوم صفآرایی نظامی حاکی از آن است که منازعه همچنان حلنشده باقی مانده است. هر دو کشور آمادگیهای نظامی گستردهای را برای تقویت مواضع استراتیژیک خود و رفع نواقص عملیاتی آغاز کردهاند. همچنان، آنها در حال تعامل با شرکای بینالمللی برای خرید سیستمهای دفاعی حیاتی—چه در بخش تهاجمی و چه دفاعی—میباشند. این روند نوسازی نظامی، بازتابی از بحران امنیتی پایدار در آسیای جنوبی است، جاییکه بیاعتمادی متقابل منجر به مسابقۀ تسلیحاتی دائمی میگردد.
این تشدید نظامی تنها چند روز پس از حملۀ تروریستی در پاهالگام، ایالت جمو و کشمیر هند، صورت گرفت—که منجر به کشته شدن ۲۶ نفر (از جمله دو خارجی) و زخمی شدن حدود ۲۰ تن دیگر شد. ادارات استخباراتی هند، این حمله را به عناصری مرتبط با پاکستان نسبت دادند، اما اسلامآباد این ادعا را بهشدت رد کرد. عاملان حمله مربوط به گروه شبهنظامی لشکر طیبه، مستقر در پاکستان، بودند؛ گروهی که سالها هدف اقدامات ضدتروریستی داخلی و بینالمللی قرار داشته است. مهاجمان بهطور خاص اعضای جامعۀ هندو را هدف قرار داده بودند که ابعاد فرقهای این خشونت را تشدید کرد. هرچند اسناد زیادی در مورد روابط دیرین نظامی پاکستان با گروههای تندرو اسلامی وجود دارد، اسلامآباد همواره این ادعاها را انکار کرده است. همزمان، باید از میزان حرفهایبودن نیروهای مسلح پاکستان نیز یادآوری شود.
در واکنش، ارتش هند حملات موفقی را بر اهداف داخل خاک پاکستان انجام داد که شامل تأسیسات نظامی در مناطق شهری نیز میشد. پاکستان متعاقباً عملیات تلافیجویانه را اجرا کرد. در نشست امنیتی «دیالوگ شانگری-لا» در سنگاپور، جنرال آنیل چوهان، رئیس ستاد دفاع هند، برای نخستین بار تأیید کرد که پاکستان در جریان درگیری موفق به سرنگونی جنگندههای هندی شده است. او از ذکر تعداد دقیق یا مدل طیاره خودداری کرد اما ادعای پاکستان مبنی بر سرنگونی شش جنگندۀ هندی را رد نمود. رسانهها قبلاً از مشارکت جنگندههای رافال و میراژ ۲۰۰۰ خبر داده بودند.
در اولین روز عملیات “سِندور” که از سوی هند آغاز شد، یک نبرد هوایی در سطح گسترده با مشارکت بیش از ۱۰۰ جنگنده از هر دو طرف رخ داد. به گفتۀ چوهان، نیروی هوایی هند از برخوردهای ابتدایی درسهای تاکتیکی مهمی گرفت که موجب موفقیت در حملات بعدی بر اهداف پاکستانی شد.
چوهان همچنین اظهار داشت که نیروی هوایی هند توانست به عمق فضای هوایی پاکستان نفوذ کرده و پایگاههای هوایی متعدد و زیرساختهای موسوم به «تروریستی» را هدف قرار دهد. در این حملات، از مهمات دقیق دوربُرد استفاده شده است. پاکستان مدعی شد که چندین جنگنده هندی از جمله سه فروند رافال ساخت فرانسه را سرنگون کرده و از طیاره های جنگی ساخت چین نیز استفاده نموده است. پاکستان در همین حال اعلام کرد که قصد دارد ۴۰ فروند جنگندۀ نسل پنجم J-35A ساخت چین را خریداری کند که انتظار میرود تحویل آنها در سهماهه نخست سال ۲۰۲۶ آغاز گردد.
بهطور همزمان، این درگیری نواقص موجود در ساختار دفاعی پاکستان را نیز آشکار ساخت. باوجودیکه برخی از راکت های هندی رهگیری شدند، سیستم دفاع هوایی پاکستان نتوانست از آسیب جدی به پایگاهها و تأسیسات نظامی کلیدی جلوگیری کند. تحلیلگران تأکید کردهاند که این تقابل، آسیبپذیری پاکستان در برابر حملات هوایی مستمر هند را نشان داد. در پاسخ، پاکستان قصد دارد سیستم دفاعی پیشرفتۀ HQ-19 ساخت چین را خریداری نماید تا همراه با جنگندههای J-35A مستقر گردد. HQ-19 عمدتاً برای رهگیری راکت های بالستیک دوربُرد طراحی شده، اما توانایی مقابله با راکت های کروز مافوق صوت و زیرصوت نظیر براهموس (ساخت مشترک هند-روسیه) و SCALP-EG و همچنین راکت های سری Agni را نیز دارد. سیستم راکتی براهموس، که از دقت و قدرت تخریب بالایی برخوردار است، در جریان درگیری بسیار مؤثر واقع شد. گزارشهای رسانهای حاکی از آن است که این راکتها به هند اجازه داد تا اهداف متعددی را در عمق خاک پاکستان هدف قرار دهد.
علاوه بر این، هند و روسیه مذاکراتی در خصوص تأمین سیستم دفاع هوایی S-400، مدرنسازی جنگندههای Su-30 و تسریع در خرید تجهیزات حیاتی نظامی انجام دادهاند. به گفتۀ وزارت دفاع هند، این مذاکرات پس از دیدار میان وزیر دفاع هند راجنات سینگ و وزیر دفاع روسیه آندری بلیوسوف در شهر چینگدائو چین صورت گرفته است. وزارت دفاع هند همچنان افزود که وزیر روسی همبستگی خود را با هند در پی حملۀ تروریستی ۲۲ اپریل در پاهالگام ابراز داشته است.
این درگیری نظامی نشان داد که تجهیزات نظامی اروپایی—بهویژه فرانسوی—در میدان عمل عملکرد محدودی دارند. برعکس، تواناییهای پیشرفتۀ فناوری نظامی چین از جمله جنگندهها در این منازعه بهخوبی نمایان شد. همچنین، تصمیم هند برای خرید سیستمهای دفاعی روسی، نشاندهندۀ کیفیت و کارایی بالای تجهیزات نظامی روسیه است. بنابراین، منازعه میان هند و پاکستان همچنان حلنشده باقی مانده و هر دو کشور در حال تقویت ظرفیتهای دفاعی و تهاجمی خود هستند، در حالیکه فناوریهای نظامی اروپایی کارایی محدودی را نشان دادهاند. در نتیجه، هند و پاکستان بهطور فزایندهای در تلاش برای افزایش توان نظامی خود از طریق خرید تکنولوژیهای نظامی روسی و چینی هستند.
Afghanistan people's front 