یکبار دیگر، جهان را میبینیم که اطلاعات برای تطبیق با سیاست شکل میگیرد، نه برای راهنمایی آن
نویسنده: پال آر. پیلر
۱ جولای ۲۰۲۵
منبع: Responsible Statecraft
⸻———————————
-خلاصهٔ مقاله
رئیسجمهور دونالد ترامپ، در مدت تنها یک هفته، دو بار با نهادهای اطلاعاتی آمریکا بر سر برنامهٔ هستهای ایران همنظر نبوده است. در هر مورد، او تلاش کرد روایت دلخواه خود را به جای واقعیت تحمیل کند — اما در جهتهای متضاد.
اول: تهدید نادیده گرفته شد
قبل از پیوستن آمریکا به حمله اسرائیل علیه ایران، ترامپ شهادت تُلسی گابارد، مدیر اطلاعات ملی، را رد کرد. او گفته بود: «ایران سلاح هستهای نمیسازد و خامنهای برنامه را از ۲۰۰۳ تعلیق کرده است.» ترامپ در واکنش گفت: «او اشتباه میکند.»
دوم: توانایی دشمن دستکم گرفته شد
سپس، پس از حمله هوایی آمریکا که ترامپ آن را «کاملاً نابودگر» خوانده بود، یک گزارش اولیه از آژانس اطلاعات دفاعی (DIA) فاش شد که میگفت این حمله شاید تنها چند ماه برنامهٔ هستهای ایران را به عقب انداخته است. کاخ سفید و ترامپ اما همان ادعای «نابودی کامل» را تکرار کردند. سخنگوی مطبوعاتی کارولین لیویت گفت ارزیابی اطلاعاتی انتشار یافته “کاملاً غلط” است.
-فرمت تکراری تحریف
در اولین مورد، ترامپ اطلاعات را کماهمیت جلوه داد، و در دومین مورد، آن را بیشازحد گزارش داد. این دو رفتارش، نشان داد: او داستان را چنان چرخانده تا نشان دهد خودش “تهدید را شناسایی کرده و از بین برده” است.
-تمرکز دولت برای تحکیم روایت
• جان رتکلیف، رئیس CIA: «بدنهای از اطلاعات قابلاعتماد وجود دارد که نشان میدهد برنامه هستهای ایران بهطرز شدیدی آسیب دیده است.»
• گابارد در شبکههای اجتماعی: «اطلاعات جدید تأیید میکند که Facilities هستهای ایران نابود شدهاند.»
• هر دو اصرار کردند که رسانههایی که خلاف روایت را منتشر کردند، گزارشهای «تبلیغاتی» هستند.
-خسارت دیده اما آیا نابود شده؟
هیچکس تردیدی در میزان تخریب فیزیکی ایجاد شده ندارد — بمبهای ۳۰ تُنی اثرگذارند. وزیر خارجه ایران نیز خسارت جدی را تأیید کرده است.
اما:
• ساخت شبکهٔ جدید یا بازسازی تأسیسات امکانپذیر است.
• تأسیسات زیرزمینی همچون فردو بسیار مقاوماند و ویرانسازی کامل آنها بعید است.
• احتمالا بخشهایی از اورانیوم ۶۰٪ استخراجشده — حدود ۴۰۰ کیلوگرم — قبلا به مکانهای امن منتقل شده است.
• دانشمندان هستهای بسیار هستند و امکان هدفگیری تمامی آنها نیست.
• برای بازسازی، بازهٔ زمانی چندساله – یا حتی قدرتمندتر کردن برنامه – ممکن است بسته به اراده ایران متفاوت باشد.
-تلاش برای مانور بر «برنامهٔ دشمن»
بسیاری ادعا کردهاند که برنامهٔ هستهای ایران “گم و گور برای سالها” بوده و هیچ نگرانی در بقیه دورهٔ ریاستجمهوری ترامپ وجود نخواهد داشت. ولی:
• این ادعاها تخمینهای بر پایه فرض ناشناختهاند.
• بدون بازدیدهای سازمان بینالمللی انرژی اتمی یا نهادهای مستقل، نمیتوان مدت زمان واقعی بازسازی را تعیین کرد.
• گذشتهٔ تاریخی — مانند برنامهٔ هستهای پاکستان پس از تحقیقات ذالفقار علی بوتو یا عراق پس از حمله اسرائیل در ۱۹۸۱ — نشان میدهد بازسازی سریع و مخفیانه قابل انجام است.
-نیات ایران یا دلایل سیاسی؟
ترامپ ابتدا نظر رسمی اطلاعاتی را نادیده گرفت و این موضوع به جهتسنجی از هدف جنگی یا ضرورت جلوگیری از سلاح هستهای مرتبط است.
• اگر شواهدی از قصد ایران به ساخت سلاح هستهای وجود نداشته باشد، ترامپ خواهد گفت: «با حملهام جلویش را گرفتم.»
• و اگر ایران پس از اقدامات جنگی، به سمت بازسازی حرکت کند، او خواهد گفت: «همان نیتی را داشت.»
در هر حالت، مردم عادی ممکن است نتوانند واقعیت را از روایت سیاسی جدا کنند.
-تاریخ تکرار شد؟ پروژهٔ عراق
ترامپ دارد دقیقاً همان مسیر جنگ اطلاعاتی را میپیماید که پیش از تهاجم عراق انتخاب شد: مصرف گزینشی اطلاعات (cherry-picking).
انتخابهای اخیر رتکلیف و گابارد مثالهایی از همین خط هستند — آنها فقط بخشهایی را انتخاب کردهاند که روایت ترامپ را تقویت کند، و نه ارزیابی کامل را ارائه میدهند.
-کجا میرویم؟
• ترامپ در گذشته میخواست توافق هستهای بهتر از اوباما داشته باشد اما حالا – تحت فشار نتانیاهو – گفته «جزئیات توافق برایم مهم نیست.»
• احتمال بالا گرفتن تنش دوباره وجود دارد، بخصوص با حمایت اسرائیل از حملات بیشتر.
• نظارت واقعی و بازسازی برنامه هستهای ایران دشوارتر از قبل خواهد بود چون دسترسی بازرسان بینالمللی محدود شده است.
-نتیجهگیری
این مقاله هشدار میدهد:
* ترامپ با مناقصهگری اطلاعات، روایت سیاسی خود را تقویت میکند.
* ایران پتانسیل بازسازی برنامهای دارد — حتی پس از ضربه زدن.
* بدون نظارت بینالمللی مستقل، وضعیت واقعی مشخص نخواهد شد.
———————
درباره نویسنده
پال آر. پیلر پژوهشگر مستقل در مؤسسه مطالعات امنیتی دانشگاه جورجتاون و مؤسسه کوئینسی برای سیاست مسئولانه است.
Afghanistan people's front 