منبع: CNN
۶ جولای ۲۰۲۵
——————-
نشست رهبران کشورهای عضو بریکس، گروهی از اقتصادهای نوظهور بزرگ، روز یکشنبه در برازیل آغاز میشود – اما بدون حضور رهبر قدرتمندترین عضو آن.
برای نخستینبار در بیش از یک دهه رهبری، شی جینپینگ، رهبر چین – که بریکس را در کانون تلاشهای خود برای بازتعریف توازن قدرت جهانی قرار داده – در گردهمایی سالانه رهبران این گروه شرکت نمیکند.
غیبت شی از این نشست دو روزه در ریو دو ژانیرو در حالی است که بریکس در لحظهای حساس قرار دارد. این گروه که نام آن برگرفته از اعضای اولیهاش یعنی برازیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، از سال ۲۰۲۴ با عضویت کشورهای مصر، امارات، اتیوپیا، اندونزیا و ایران گسترش یافته است.
برخی از اعضا باید تا مهلت ۹ جولای درباره تعرفههای جدیدی که از سوی دونالد ترامپ، رئیسجمهور ایالات متحده تعیین شده تصمیمگیری کنند. همهی اعضا با بیثباتی اقتصادی جهانی ناشی از بههمریختن روابط تجاری آمریکا روبهرو هستند؛ مسئلهای که فشار را بر بریکس افزایش داده تا همبستگی خود را نشان دهد.
غیبت شی بدان معناست که رهبر چین فرصت مهمی را برای نمایش کشورش به عنوان جایگزینی پایدار برای رهبری آمریکا از دست میدهد – تصویری که پکن مدتهاست سعی در ساختن آن در میان کشورهای جنوب جهانی داشته، و اکنون با بازگشت سیاست «اول آمریکا»ی ترامپ و بمباران تأسیسات هستهای ایران توسط آمریکا و اسرائیل، اهمیت بیشتری یافته است.
اما این تصمیم به معنای کاهش اهمیت بریکس در سیاست خارجی چین نیست. تحلیلگران میگویند که چین همچنان بریکس را بخشی کلیدی از استراتژی خود برای مقابله با قدرتهای غربی میداند.
«بریکس بخشی از تلاش چین برای اطمینان از این است که توسط متحدان آمریکا منزوی نشود»،
– چونگ جا ییان، استاد دانشگاه ملی سنگاپور.
او اضافه میکند که با حضور ترامپ، فشار از سوی ایالات متحده بر چین کاهش یافته و ممکن است شی اکنون تمرکز خود را بر اقتصاد داخلی چین گذاشته باشد. به گفته وی، احتمالاً پکن هم امید چندانی به دستاوردهای بزرگ از نشست امسال ندارد.
-فهرست شرکتکنندگان بریکس: شی و پوتین غایب، مودی در مرکز توجه
شی تنها غایب سرشناس این نشست نیست.
نزدیکترین متحد او در گروه، ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه، نیز تنها به صورت مجازی در نشست حضور مییابد – همان کاری که در نشست ۲۰۲۳ آفریقای جنوبی انجام داد. دلیل؟ برازیل عضو دادگاه کیفری بینالمللی (ICC) است و در صورت ورود پوتین، ملزم به دستگیری او به اتهام جنایات جنگی در اوکراین خواهد بود.
غیبت این دو چهره بزرگ، فرصت مناسبی برای درخشش نارندرا مودی، نخستوزیر هند، فراهم کرده که قرار است هم برای نشست و هم دیدار رسمی از برازیل، به این کشور سفر کند. رئیسجمهور آفریقای جنوبی، سیریل رامافوسا نیز قرار است شرکت کند.
برخی از اعضای جدید هنوز برنامههای سفر خود را اعلام نکردهاند، ولی انتظار میرود پراوبوو سوبیانتو، رئیسجمهور اندونزیا، در نشست حضور یابد، چراکه کشورش امسال به عضویت رسمی بریکس درآمد. کشورهای شریک بریکس و همچنین کشورهایی که مایل به عضویت هستند نیز نمایندگانی اعزام خواهند کرد.
با این حال، وضعیت عضویت عربستان سعودی – که دعوتنامه عضویت دریافت کرده – همچنان نامشخص باقی مانده است.
ممکن است غیبت شی برای رئیسجمهور برازیل، لولا دا سیلوا، چندان دردناک نباشد، چرا که شی پیشتر در نوامبر گذشته برای نشست گروه ۲۰ به برازیل سفر کرده و توافقهای زیادی را با لولا امضا کرده بود. لولا نیز در ماه مه به چین سفر کرد و در مراسم رژه نظامی در کنار شی در مسکو حضور یافت.
این دیپلماسی اخیر، همراه با سطح پایین انتظارات از نشست، و تمرکز شی بر چالشهای داخلی، احتمالاً دلیل فرستادن نخستوزیر لی چیانگ به عنوان نماینده پکن است.
-اولویتهای چین در نشست: انرژی و یوآن دیجیتال
چین با چالشهای اقتصادی فزاینده از جمله اصطکاک تجاری با آمریکا روبرو است. همزمان، رهبری حزب کمونیست در حال آمادهسازی برای نشستی سیاسی مهم در سال جاری است که میتواند خطوط راهبردی کشور را برای پنج سال آینده مشخص کند.
در این فضا، لی چیانگ به احتمال زیاد مسئول پیشبرد اولویتهایی همچون گسترش روابط انرژی با کشورهای صادرکننده نفت عضو بریکس و تقویت استفاده از یوآن دیجیتال در مبادلات تجاری خواهد بود.
-«نبود شی نباید بهعنوان بیاحترامی به بریکس تلقی شود»،
برایان وانگ، استاد دانشگاه هانکانگ.
او میافزاید: «چه در مشارکت چین و روسیه و چه در آرمانهای رهبری جنوب جهانی، بریکس+ به خوبی با سیاست خارجی شی همراستا است.»
-دالرزدایی؟ بله – ارز مشترک؟ خیر
گروه بریکس در سال ۲۰۰۹ با هدف ایجاد ائتلافی اقتصادی از کشورهای نوظهور تشکیل شد. هدف آن، ارائه بدیلی برای گروه ۷ اقتصاد توسعهیافته (G7) است.
در سالهای اخیر و با تشدید تنشهای غرب با چین و روسیه، ایده جهانی چندقطبی – که قدرت بهصورت متوازنتری بین کشورها توزیع شود – پررنگتر شده است.
اما ترکیب متنوع این گروه، با اختلافهای سیاسی و اقتصادی گاه عمیق، باعث شده همصدایی اعضا دشوار باشد. به عنوان مثال، در بیانیهای ماه گذشته، بریکس «نگرانی شدید» خود را درباره حمله نظامی به ایران (عضو بریکس) ابراز کرد، اما از نام بردن مستقیم از آمریکا یا اسرائیل خودداری نمود.
با این حال، یکی از موضوعاتی که معمولاً اعضای بریکس بر آن توافق دارند، کاهش وابستگی به دالر آمریکا است.
کشورهایی مانند روسیه و ایران که تحت تحریمهای شدید آمریکا قرار دارند، علاقه زیادی به دالرزدایی (de-dollarization) و استفاده از ارزهای ملی در مبادلات دارند.
برازیل نیز در ابتدای سال ۲۰۲۵ اعلام کرده بود که قصد دارد استفاده از ابزارهای پرداخت متنوع را افزایش دهد تا وابستگی به دالر را کاهش دهد.
روسیه سال گذشته پیشنهاد ایجاد سیستم پرداخت فرامرزی اختصاصی بریکس را مطرح کرد.
با این حال، ایدهای که روی میز مذاکرات امسال نیست، پیشنهاد سال ۲۰۲۳ لوئیز لولا برای ایجاد ارز مشترک بریکس است. این ایده با واکنش شدید ترامپ روبرو شد. او تهدید کرد که در صورت حمایت کشورها از چنین ارزی، بر کالاهای آنها تعرفه ۱۰۰ درصدی وضع خواهد کرد.
-نتیجهگیری
در شرایطی که غیبت رهبران چین و روسیه میتواند نماد ضعف بریکس تلقی شود، کارشناسان تأکید میکنند که این گروه همچنان یک ابزار مهم ژئوپولیتیکی برای مقابله با نظم تکقطبی غرب است. با وجود چالشها، اعضای آن به دنبال تقویت همکاریهای اقتصادی، انرژی، و مالی هستند، بهویژه از طریق کاهش وابستگی به دالر.
در چنین فضایی، سخنان و اقدامات رهبران حاضر، بهویژه نماینده چین (لی چیانگ) و نارندرا مودی، با دقت از سوی جهان غرب دنبال خواهد شد.
Afghanistan people's front 